Güney Kafkasya’da Barış: Çok Uzak, Çok Yakın – Bölüm II

Uluslararası Tasnim haber ajansının raporuna göre, ilk bölümde bu notun Ermenistan ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında, iki ülke arasındaki sınırları belirleyen belge, dayanak ve belgelerin çelişkili ve farklı yorumlanması konusunda yaşanan hukuki zorluklar incelenmiştir.

Bu bölümde Erivan ve Bakü’de son ayların en önemli zorlu konularına analitik bir bakış açısıyla bir girişimde bulunuldu: Azerbaycan Cumhuriyeti ve Nahçıvan Özerk Bölgesi.

İkisinin bağımsızlığından sonra Nahçıvan-Ermenistan-Sovyet Azerbaycan’ı birbirine bağlayan Sovyet ulusal demiryolunun yıkıldığı Birinci Karabağ Savaşı’ndan sonra ülkeyi terk etti ve ardından iki ülke arasındaki siyasi iletişimin kesilmesiyle birlikte tüm ulaşım ve iletişim yolları da kapatıldı.

Geçtiğimiz 32 yıl boyunca Nahçıvan ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki tek iletişim yolu İran İslam Cumhuriyeti topraklarından geçiyordu ve minimum gümrük ve konsolosluk formaliteleri ile kurulmuştu. Bu süreç 2020 yılına ve İkinci Dağlık Karabağ savaşının bitimine kadar devam etti.

Bu çatışmanın sonunda 9 Kasım 2020 tarihinde Türkiye ile Rusya arasında 9 maddelik üçlü anlaşma imzalandı. Rusya’nın arabuluculuğuyla iki ülke Ermenistan ve Azerbaycan’a imza geldi. Bu anlaşmanın ardından bölgede ve iki ülke arasında yeni bir gerilim yaşandı.

İki ülke arasındaki barış anlaşmasının 9. paragrafına göre “tüm ekonomik ve ulaştırma faaliyetleri” Bölgede hiçbir engel yok.” Ermenistan Cumhuriyeti, vatandaşların, araçların ve yüklerin her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek amacıyla Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti etmektedir. Taşıma kontrolü, Rusya Federal Güvenlik Servisi sınır teşkilatı organları tarafından yürütülmektedir. Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın bölgelerine bağlayacak yeni altyapıların inşası gerçekleştirilecek.” Bu paragraftaki belirsizlik ve her iki ülkenin oylarına göre yorumlanması, Güney Kafkasya bölgesinde 2020 sonrasında yaşanan gerilimin en önemli nedeni olmuştur.

Azerbaycan, barış anlaşmasının 9. paragrafına dayanarak, Nahçivan özerk bölgesine özel bir koridor aracılığıyla bağlanabilmesi gerektiğini iddia ediyor. Çünkü koridor kelimesinin hukuki anlamı da vardır, yani Ermenistan’ın Azeri halkına 35 km uzunluğunda ve 5 km genişliğinde bir geçiş koridoru sağlaması gerekir ki bu da hukuki açıdan Azerbaycan’ın egemenliği anlamına gelmektedir. ev sahibi ülke, yani Ermenistan, uzayla ilgili olarak Bu koridor mevcut değil veya çok sınırlı.

Bu tanımda Azerbaycan ülkesi, her türlü kargo hareketini gerçekleştirmesine izin veriyor. Ev sahibi ülkenin müdahalesi olmadan insan kargosu ve enerji hatlarının transferi. Aslında Ermenistan toprakları içerisinde yer alan bu koridor bu ülkenin egemenliği altında olmayacaktır ve Ermenistan topraklarının bir kısmını tamamen Azerbaycan’a vermiştir.

Öte yandan Ermenistan liderleri, Azerbaycan’la yapılan barış anlaşmasının 9. paragrafı konusunda tamamen farklı bir anlayışa sahipler. Paşinyan hükümeti, yollardaki her türlü engelin kaldırılması ve iki ülke arasında transit yolların oluşturulmasının anlamının, ulaşım yolu olarak kullanılan, uluslararası gelenekte geleneksel olarak adlandırılan kavramla aynı olduğuna inanıyor.

Amaç, bölgesel ve uluslararası düzeyde ortak bir transit hedefi doğrultusunda birçok ülkede bir dizi ulaşım hattının kullanılmasıdır ve önemli olan bu ulaşım hatlarının her birinin ev sahibi tarafından belirlenen kurallara tabi olmasıdır. ülkeler açısından bakıldığında söz konusu ülkenin hükümeti bu iletişim hatları üzerinde mutlak egemenliğe sahiptir. Ermenistan ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki fark tam da bu noktadadır; Koridora hükmetme hakkına sahip olmak demektir.

Elham Alif, Bakü Devlet Televizyonu’ndaki son konuşmasında da tam olarak bu konuya vurgu yaparak şunu ifade etti: Azerbaycan Cumhuriyeti hükümetinin hiçbir şey yapmayacağını, bu geçitten geçmesi gereken Azerilere ait vatandaşlar ve kargolar konusunda Ermenistan’ın bu koridor üzerindeki egemenliğini kabul etmeyeceğini söyledi.

Nikol Paşinyan, Tiflis toplantısında sunduğu “Barışın Kavşağı” veya “Dünyanın Kavşağı” başlıklı önerisinde, iki ülke arasındaki eski iletişim hatlarının, özellikle de mevcut Sovyet döneminin yeniden inşasına hazır olunduğunu vurguladı. Nahçıvan-Ermenistan-Azerbaycan Cumhuriyeti arasında iki demiryolunun oluşturulmasından itibaren sınırın her iki tarafında denetim durağı ilan edilmiş olup, bu planın şartlarından biri de ülkelerin kendi topraklarındaki iletişim yolları üzerindeki egemenliğiydi.

Ayrıca Alif, yazısının devamında Konuşmasında, Ermenistan Cumhuriyeti’nin sınır, konsolosluk ve gümrük kurallarına göre Azerbaycan’a veya Türkiye veya Orta Asya gibi diğer ülkelere giden yüklerden transit gümrük vergisi alabildiğine dikkat çekti.

Ermeni yetkililer, Alif ve Bakü’nün diğer siyasi yetkililerinin daha önce yaptıkları açıklamalara dayanarak, Ermenistan’ın Sivnik Eyaleti’nin Cumhuriyet’e ait olduğu yönündeki açıklamaları, Azerbaycan’ın bu bölge için “Batı Azerbaycan” gibi kavramların oluşturulmasını ifade etmektedir. , bunu Bakü’nün Sivnik bölgesinin nüfus yapısını değiştirmesinin ve ardından Azerbaycan Cumhuriyeti devlet adamlarının yeni bir toprak iddiasının başlangıç ​​noktası olarak kabul ediyorlar.

Yukarıdaki koşullara göre, yalnızca iki ülke arasındaki barış sürecine ilişkin net bir vizyon elde edilememekle kalmıyor, aynı zamanda bazen İki ülkenin siyasi otoritelerinin tartışmalı konulara yönelik düşmanca tutumları. Güney Kafkasya bölgesinde ateşli günlere tanık olmalıyız.

Dolayısıyla İslam Cumhuriyeti yetkililerinin Ülke çıkarlarının ve ulusal güvenliğinin korunması amacıyla, önümüzdeki gün ve aylarda iki ülke arasında yaşanacak gelişmelerden haberdar olmalı ve bölge ve bölge dışı ülkeleri etkilemeli, gelişmeleri daha dikkatli izlemelidir.

Yazar: Mehdi Seif Tebrizi, Rusya ve Kafkasya araştırmacısı

mesajın sonu/