Yetmiş beşinci yaş gününün arifesinde NATO’nun karanlık dönemi
| NATO askeri ittifakı, bu ittifakın kuruluşunun 75. yıl dönümü arifesinde dünyaya güçlü güç ve caydırıcılık sinyalleri göndermeye çalışırken, perde arkasında pek çok zorlukla karşı karşıya kalıyor, zor ve karanlık bir dönemden geçiyor. |
Ancak her zamankinden daha büyük ve uzun zamandır olduğundan daha güçlü olan NATO, 75. yaş gününü en iyi şekilde kutlamaya çalışıyor. Perşembe günü bu askeri ittifakın Brüksel’deki karargâhında düzenlenecek törenle, bu savunma ittifakının kuruluşundan bu yana ne Rusya’nın ne de başka hiçbir ülkenin NATO’su olmayan bir ülkeye saldırmaya cesaret edememesi bu olay kutlanacak. Ancak perde arkasında pek çok yerde ve alanda hüzünlü bir atmosfer var. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in yeni önerileri, ABD’de olası bir güç değişimi konusunda ne kadar endişe duyulduğunu gösteriyor ve içerdekilere göre, tüm zamanların en başarılı askeri ittifakının geleceği konusunda endişelenmemesi gerekip gerekmediği sorusu ortaya çıkıyor.
NATO’nun üst düzey politikacıları bu konu hakkında kamuoyu önünde konuşmak istemeseler bile, bugünlerde hiçbir senaryo NATO’yu eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Beyaz Saray’a olası dönüşü kadar endişelendirmiyor. Cumhuriyetçi başkan adayı geçtiğimiz günlerde kampanyaya katıldığı sırada Rusya’nın saldırması durumunda savunma maliyeti düşük olan müttefiklerini desteklemeyeceğini açıkça belirtmişti. Bir röportajında şu uyarıda bulundu: NATO’nun Avrupa için ABD’den daha önemli olduğunu unutmamalıyız, çünkü Amerika Birleşik Devletleri arasında bir okyanus var, “güzel, büyük, harika bir okyanus” ve Avrupa’da “bazı sorunlar” var.
Bütün bunlar sorunlu çünkü bir savunma ittifakı olarak NATO caydırıcılık ilkesine dayanıyor. Kuzey Atlantik Antlaşması’nın 5. maddesi bu konuyla ilgilidir. Bu madde, ittifaka yardım etme zorunluluğunu düzenlemekte ve bir veya daha fazla müttefike yönelik silahlı saldırının, tüm müttefiklere yönelik saldırı olarak kabul edildiğini, kendisinin başkanlığı döneminde ABD yardımına güvenilemeyecek kadar az savunmanın caydırıcılık ilkesine aykırı olduğunu belirtmektedir. Bu durum NATO için özellikle kritiktir çünkü ABD caydırıcılık potansiyeli diğer müttefikler tarafından dengelenemeyecek bir nükleer süper güçtür ve birçok Avrupa NATO ülkesi henüz ittifakın ortak savunma harcaması hedefine ulaşamamıştır.
Son açıklamalar NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in konuşması bu konunun ne kadar ciddiye alındığını gösteriyor. Norveçli yetkili, Trump’ın yorumlarına sert ve alışılmadık bir tepki verdi ve şunları söyledi: “Müttefiklerin birbirini savunmayacağına dair herhangi bir öneri, ABD’nin güvenliği de dahil olmak üzere tüm güvenliğimizi baltalar.
Bir diğeri En korkunç senaryolardan biri. Avrupa’da Trump’ın Rusya’nın saldırısına uğrayan Ukrayna’ya ABD desteğini sonlandırabileceği yönündeki iddialar var. Macaristan Başbakanı Viktor Orbán geçtiğimiz günlerde Cumhuriyetçi Trump ile görüştükten sonra kendisine, başkanlığa geri dönerse bu savaşa “tek kuruş” harcamayacağını söylediğini söyledi.
Stoltenberg, önleyici tedbir olarak zaten iç çevrelerde, daha önce ABD tarafından organize edilen Ukrayna silahlı kuvvetlerine silah sevkiyatının koordinasyonunun gelecekte bir NATO misyonu tarafından üstlenilmesi gerektiği yönünde önerilerde bulunuldu. Ayrıca koalisyon ortaklarını ABD başkanlık seçimlerinden önce önümüzdeki beş yıl içinde Ukrayna’ya 100 milyar avro değerinde askeri destek sözü vermeye ikna etmek istiyor.
Pasayr Noye Perse gazetesi şu yazıya şöyle devam etti: Trump’ın senaryosu gerçekleşse bile göreve gelmemesi ve Joe Biden’ın dört yıl daha ABD başkanı olarak kalması durumunda Ukrayna’daki savaş NATO için tehlikeli bir sınav haline gelebilir. Son zamanlarda bu cephedeki maliyetler ve koşullar arttıkça müttefikler arasındaki gerginlikler de arttı.
Örneğin, bir yanda Rusya ile gerilimin tırmanmasından korkan ve bunu istemeyen Almanya Başbakanı Olaf Schultz gibi politikacılar var. Ukrayna’ya Toros seyir füzeleri gibi bazı silahlar sağlamak – diğer yanda Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron gibi bunu tamamen caydırıcılık amacıyla yapan ve kara kuvvetlerini kullanmak istemeyen devlet başkanları da var. Şu anda, Rus kuvvetlerinin bu cephede yeniden daha büyük başarılar elde etmesi ve Kiev’in düşme riskinin ortaya çıkması halinde NATO’nun nasıl tepki vereceği tam olarak belli değil.
Bütün bunlar bir bakıma NATO’nun NATO’daki durumunu anımsatıyor. Dönem Donald Trump’ın başkanlığı 2017’den 2021’e kadardır. O dönemde Macron, müttefikler arasındaki koordinasyon eksikliği nedeniyle ittifakı “beyin ölümü” olarak tanımlamıştı.
Çin’le nasıl başa çıkılacağı konusunda perde arkasında da bir tartışma var. ABD, gelecekte ortaya çıkan bu süper gücün tehditlerine daha fazla odaklanması için NATO’ya baskı yapıyor. Ancak Fransa ve Almanya gibi ülkelerde Washington’un da ittifakı Pekin’le ekonomik güç mücadelesi için kullanmak istediğine ve çatışmaların tırmanabileceğine dair endişeler var.
Nisan ayında kurulan NATO askeri ittifakının ardından. 4 Ekim 1949’da Komünist Sovyetler Birliği’nin tehditkar politikalarına yanıt olarak, Soğuk Savaş sırasında Doğu’nun askeri gücüne caydırıcılık sağlamaktan sorumluydu. 1990’ların başında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından NATO geçici olarak bir nevi küresel polis rolünü üstlendi. 11 Eylül 2001’de ABD’ye yönelik IŞİD saldırıları, Taliban ve teröristlere karşı savaşta kilit rol oynadı. Afganistan’daki El Kaide örgütü. O dönemde ilk kez ABD için 5. Madde devreye girdi; buna göre bir NATO üyesine yapılan silahlı saldırı tüm üyelere yapılmış sayılıyor. Koalisyon, 2021’de, Afganistan’dan çekilmenin sona ermesi ve Taliban’ın ülkeyi geri almasıyla tarihinin belki de en büyük gerilemesini yaşadı.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlangıcından bu yana, başka biri bunun hakkında daha az konuştu. NATO’nun odak noktası bir kez daha açıkça Rusya’ya karşı caydırıcılık ve savunmadır. Doğulu müttefikler özellikle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, özellikle de kuvvetleri Ukrayna’da başarılı olursa ve NATO ülke içinde bölünmüşse, Baltık ülkelerine saldırmayı düşüneceğinden korkuyor.
Perşembe günü, NATO’nun dışişleri bakanlarının da katıldığı NATO’nun doğum günü partisinde. Üye ülkelerde ise tamamen farklı bir izlenim yaratılmaya çalışılması muhtemeldir. Hep birlikte bir kez daha dayanışma göstermek ve Putin’e caydırıcı mesajlar vermek istiyorlar. “Hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için” mevcut 32 NATO ülkesinin dünyaya göndereceği bir cümle.
Alman “Handelsblatt” gazetesi de bir yazısında şunları yazdı: NATO’nun kuruluşu, askeri krizler bunun için koalisyona yığılıyor. Gazze’deki savaş her an Orta Doğu’da daha büyük bir savaşa dönüşebilir, Ukrayna Rusya’ya karşı giderek daha fazla savunmaya geçiyor ve Çin, önümüzdeki yıllarda yeniden şekillenmek üzere Uzak Doğu’da silahlanıyor.
Hollandalı “Mark Rutte”nin talihi, çünkü Siz NATO Genel Sekreterisiniz
mesajın sonu/
| kaynak | Tasnim Haber Ajansı |
