Enerji Bakü ile Brüksel arasındaki uçurumun derinleşmesini engelliyor mu?

Uluslararası grup Tasnim haber ajansına göre, Cumhuriyetin bayrağı Azerbaycan Ocak 2001’de Avrupa Konseyi’nin genel merkezinde yükselen bu ülkenin Avrupa yapılarına entegrasyon yolunu en hızlı şekilde takip edeceği düşünülüyor. Ancak 23 yıl sonra Azerbaycan’ın yetkileri Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde ortaya çıkıyor. Avrupa, sistematik insan hakları ihlalleri (özellikle gazetecilere ve bağımsız aktivistlere yönelik taciz) nedeniyle askıya alındı. Bakü ile Batılı başkentler arasında artan gerilimin bir başka işareti olan Güvenlik Konseyi’nin Bakü hakkındaki kararını da buna örnek gösterebiliriz.

Bakü ile Brüksel arasındaki ilişkiler her zaman tartışmalı olmuştur. Bir yandan, 2000’li yılların ortalarında petrol ve doğalgaz zengini Azerbaycan, Avrupa pazarına girerek AB ülkelerinin neredeyse üçte biriyle stratejik ortaklık anlaşmaları imzaladı.

On Öte yandan Bakü ile Avrupa ülkelerinin başkenti arasında yıllardır yakın siyasi etkileşimden söz edilmiyor ve iki başkent arasında siyasi entegrasyona yönelik etkili adımlar atılmıyor.

Son ikili siyasi anlaşma 1999’da imzalandı. Ve daha sonra yeni anlaşmalara varmak için yapılan tüm girişimler Bakü’deki aksamalar nedeniyle engellendi ve ertelendi. AB ile Azerbaycan arasındaki ikili ilişkiler büyük ölçüde enerji, ticaret ve bir dereceye kadar da insan haklarına odaklanan köklü bir çerçeveyi takip etti.

Ancak 2020, ilk büyük dönüm noktasını görecek. Azerbaycan’ın tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesi için Ermenistan’la 6 hafta süren bir savaş başlattığı ve Batılı yapıların Erivan’a örtülü destek verdiği dönemde Bakü-AB ilişkilerindeydik. Ancak 2022’de ve Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının ardından Bakü ile Brüksel arasındaki çatışmanın türünde yeni değişiklikler gördük. Değişiklikler, Rusya ile Ukrayna arasındaki çatışmanın başlamasından sadece birkaç ay sonra Avrupa Birliği’nin siyasi zorluklarının artmasından kaynaklandı, arabulucu rolüne büründü ve ilk kez Azerbaycan arasında müzakereler düzenledi. ve Ermenistan, Brüksel’deki Avrupa Konseyi’nin arabuluculuğuyla.

Batı, Bakü ile Erivan arasındaki anlaşmazlığı çözmek için çalışıyordu ve bu sembolik sonuçlarla sonuçlanıyordu: taraflar mahkumları ve mayın tarlası haritalarını değiş tokuş ediyordu. ve birbirlerinin toprak bütünlüğünü tanıyarak daha kapsamlı barış görüşmelerinin önünü açtı.

Ancak, Eylül 2023’te Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’ın tam kontrolünü ele geçirmesinin ardından, AB’nin aracılık ettiği çatışma çözümü süreç oldukça yavaşladı. Askeri çatışmaların tırmanması ve Karabağ Ermenilerinin kitlesel göçü, Bakü’nün Batılı ortaklarıyla ilişkilerindeki gerilimi artırdı. Her ne kadar Azerbaycanlı yetkililerin uluslararası sahnedeki eylemlerine Batı’dan kayda değer bir pratik tepki gelmedi.

Azerbaycan ile AB üyesi ülkeler arasında giderek artan gerilime de dikkat çekmek gerekiyor. Fransa ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki 2020 yılına kadar uzanan çatışma gibi siyasi çatışmalar.

Bu çelişkiler, özellikle Avrupa Birliği’nin bir izleme kurulu kurmaya karar verdiği 2023’ten beri Ermenistan ve Paris’te Erivan’a askeri teçhizat satışı başladı, yoğunlaştı. Bakü, Ermenistan’ın “sınır bölgelerinde istikrarı teşvik etme” amacını taşıyan bu misyonun tamamen Fransız projesi olduğundan emin. Ama aslında bu girişime 23 AB ülkesi katılıyor, yani pan-Avrupa uzlaşmasından bahsediyoruz.

Aynı zamanda Kremlin’in son açıklamaları, Ermenistan’ın Geleneksel müttefik, Rusya’nın önceliklerinin değiştiğini ve artık Azerbaycan’ı giderek daha fazla desteklediğini gösteriyor. Elbette Moskova-Bakü askeri ittifakından bahsetmiyoruz çünkü bu gerçek olmaktan çok uzak. Ancak taktik açıdan bakıldığında Moskova ve Bakü’nün Karabağ bölgesindeki konumları örtüşüyor gibi görünüyor ve mevcut durumda Bakü’nün Avrupa Birliği’nden ziyade Ankara ile ittifakla ilgilendiğini de eklemek gerekir. .

Ayrıca son dönemde Azerbaycan’da bağımsız gazeteci ve aktivistlere yönelik baskılar ülkenin Batı ile ilişkileri üzerinde daha fazla baskı oluşturdu.

Görüldüğünde Bütün bu konular, şu sorular gündeme geliyor: Bakü’nün Avrupa Birliği ile ilişkileri tamamen kopmaya doğru mu gidiyor? Azerbaycan Avrupa’dan tamamen kopabilir mi?

Bu soruların cevabı en azından mevcut durumda olumsuzdur, Bakü şu ana kadar Batı’dan sadece sözlerle uzaklaşıyormuş gibi davrandı. ve yakın gelecekte gerçek ve pratik değişikliklerin olasılığını gösteren hiçbir şey kendini göstermedi. Bu büyük ölçüde tarafların birbirine bağımlılığından kaynaklanmaktadır. Ancak bu durum, ciddi bir pozisyon değişikliği ile tarafların ciddi ve beklenmedik bir hamlesiyle karşı karşıya kalabilir ve sinüzoidal ilişkinin başka bir yön değişikliğine uğramasına neden olabilir.

Enerji, Bakü-Brüksel ilişkisinin itici gücü

Ancak önemli olan Bu yıllarda, Avrupa Birliği ve Azerbaycan arasındaki bağlantının, bu karşılıklı bağımlılığın kalbi olarak enerji alanında işbirliği olduğunu gösteriyor. Genel olarak Azerbaycan’ın rezervleri Avrupa’nın toplam gaz ihtiyacının yalnızca küçük bir kısmını karşılıyor ancak Bulgaristan, Yunanistan, İtalya ve son zamanlarda Romanya ve Macaristan gibi bazı ülkeler için çok önemli bir rol oynuyor. Ayrıca Azerbaycan gazının Slovakya’ya, Hırvatistan’a ve hatta Avusturya’ya arzının artması bekleniyor. Şu anda Batı yaptırımları altında, stratejik açıdan çok önemli. Ayrıca tarafların sözleşmelerde belirttiği yükümlülükler, sözleşmeyi ihlal etmeye yönelik herhangi bir girişimin önünde ciddi bir engel teşkil etmektedir, çünkü milyarlarca dolar olmasa da milyonlarca dolar tutarında para cezasının ödenmesini gerektirmektedir.

Azerbaycan da Avrupa Birliği ile olan enerji ilişkilerine oldukça bağımlıdır. Ülkenin gelirinin neredeyse %90’ı, siyasi ve ekonomik istikrarın garantisi olan petrol ve gaz satışından geliyor. Azerbaycan, yalnızca 2023 yılında Avrupa Birliği’ne petrol ve doğalgaz satışından 19 milyar euro gelir elde etti. Ülkenin petrol ihracatında Avrupa Birliği dışından önemli alıcıları olsa da gaz ihracatı çoğunlukla Avrupa pazarına yapılıyor.

Ayrıca tahminlere göre 2024 yılında Azerbaycan’ın gazdan elde edeceği gelir ihracat petrol ihracatından çok daha yüksek olacaktır. Bu ülke yılda yaklaşık 50 milyar metreküp gaz çıkarıyor ve bu hacmin yaklaşık yarısını Avrupa Birliği’ne satmayı planlıyor. Azerbaycan ihracatını çeşitlendirmeye çalışsa bile Avrupa Birliği’nin hacmine ulaşabilecek bir alıcı bulması pek olası değil.

İlişkinin ikinci temeli olan ticaret koridorları

Uluslararası ticaret ve ulaşım yolları, Avrupa ile büyüyen Azerbaycan arasındaki ilişkilerin bir diğer önemli unsurudur. giderek daha fazla. Ukrayna’daki savaş ve Kızıldeniz üzerinden deniz ticaretinde yaşanan son kesintiler, dikkatleri Çin ve Güneydoğu Asya’yı Avrupa’ya bağlayan Trans-Hazar uluslararası nakliye rotasına (Orta Koridor olarak bilinir) yöneltti. Mevcut haritalara göre bu koridorun kollarından biri Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarından geçmektedir.

Bakü, Orta Koridoru büyük yatırımları çekmek için bir fırsat olarak görüyor ve bu Petrol ve gazla kıyaslanabilir gelir elde etmenin tek yolunu biliyor Brüksel’de, Orta Koridor mevcut rotalara stratejik bir alternatif olarak görülüyor ve Avrupalı ​​ve uluslararası finans kurumları yakın zamanda Orta Koridor’a 10 milyar Euro yatırım yapacağını duyurdu.

İlişki perspektifi

Başka bir deyişle, Avrupa Birliği ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki derin karşılıklı bağımlılık Bakü ile Brüksel arasında büyük bir ayrım olması ihtimalini ortadan kaldırıyor. Her iki taraf da enerji ve ticaret alanındaki ilişkileri aktif olarak geliştirmeye devam edecektir.

Ancak insan hakları, ifade özgürlüğü, dil ve din haklarının korunması gibi olumsuz ve yıkıcı faktörler azınlıklar vb. de göz ardı edilemez. Bakü ekonomik çıkarları ön planda tutuyor ve artan nüfuzunu AB ile tamamen ticari ilişkiler geliştirmek için kullanmaya kararlı görünüyor. Ancak Brüksel’in böyle bir yaklaşımı kabul etme düzeyi hâlâ net değil.

Yazar: Mehdi Saif Tebrizi, Rusya ve Kafkasya sorunları araştırmacısı

Mesajın sonu/